QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VỀ XÂY DỰNG KHU VỰC PHÒNG THỦ VÀ MỘT SỐ NHIỆM VỤ, GIẢI PHÁP XÂY DỰNG CÁC TỈNH, THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TRUNG ƯƠNG THÀNH KHU VỰC PHÒNG THỦ VỮNG CHẮC HIỆN NAY

QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VỀ XÂY DỰNG KHU VỰC PHÒNG THỦ
VÀ MỘT SỐ NHIỆM VỤ, GIẢI PHÁP XÂY DỰNG CÁC TỈNH, THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TRUNG ƯƠNG THÀNH KHU VỰC PHÒNG THỦ VỮNG CHẮC HIỆN NAY

ThS. Trần Ngọc Sáng
Khoa Xây dựng Đảng

Việt Nam là một quốc gia có vị trí địa chính trị rất quan trọng trong khu vực và trên thế giới. Với hơn 3200 km bờ biển, vùng biển và thềm lục địa rộng lớn, giàu tài nguyên, Việt Nam được ví như một “ban công” hướng ra Thái Bình Dương. Những yếu tố này một mặt giúp cho đất nước ta có nhiều tiềm năng, thế mạnh để phát triển, song mặt khác, cũng chính vì thế mà dân tộc Việt Nam luôn thường xuyên phải đương đầu với các cuộc xâm lược từ các thế lực bên ngoài. Do đó, ở nước ta, dựng nước và giữ nước luôn luôn đi đôi với nhau, trở thành một đặc trưng của lịch sử dân tộc.

Hiện nay, vấn đề bảo vệ Tổ quốc luôn được xác định là một trong những nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam. Chiến lược bảo vệ Tổ quốc được hiểu là mưu lược, kế sách của Đảng và Nhà nước nhằm xác định mục tiêu, quy tụ lực lượng và lựa chọn các giải pháp có tính khả thi, tạo nên sức mạnh tổng hợp để bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Đây là chiến lược tổng hợp quốc gia, có quy mô bao trùm, giữ vai trò chủ đạo, làm cơ sở cho việc nghiên cứu, hoạch định các chiến lược quốc phòng, an ninh quốc gia, đối ngoại...

Một trong những nội dung quan trọng của Chiến lược bảo vệ Tổ quốc được xác định là xây dựng khu vực phòng thủ. "Khu vực phòng thủ là bộ phận hợp thành phòng thủ quân khu, bao gồm các hoạt động về chính trị, tinh thần, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học, công nghệ, quân sự, an ninh, đối ngoại; được tổ chức theo địa bàn cấp tỉnh, cấp huyện, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, lấy xây dựng cấp xã làm nền tảng để bảo vệ địa phương"[1]. Như vậy, khu vực phòng thủ không phải là đơn vị lực lượng vũ trang thuần túy, cũng không phải là một tổ chức hành chính đơn thuần, mà là một tổ chức quốc phòng, an ninh của địa phương.

Xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là xây dựng vững mạnh về mọi mặt (chính trị, kinh tế, xã hội, quân sự, an ninh...) cả về lực lượng và thế trận, tạo thành sức mạnh tổng hợp để góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trong bối cảnh hiện nay, quan điểm của Đảng về xây dựng khu vực phòng thủ được thể hiện như sau:

Thứ nhất, khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương giữ vị trí chiến lược quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thứ hai, xây dựng và tổ chức hoạt động của khu vực phòng thủ bằng sức mạnh tổng hợp, do toàn dân tham gia, các lực lượng vũ trang địa phương làm nòng cốt.

Thứ ba, khu vực phòng thủ được xây dựng vững mạnh toàn diện, cả về tiềm lực, lực lượng và thế trận toàn diện trên mọi mặt của đời sống xã hội.

Thứ tư, xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ phải đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, Chính quyền địa phương, cơ quan quân sự phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể ở địa phương làm tham mưu và tổ chức thực hiện.

Thể chế hóa quan điểm của Đảng, Luật Quốc phòng năm 2018 quy định nhiệm vụ xây dựng khu vực phòng thủ bao gồm:

- Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch khu vực phòng thủ.

- Xây dựng tiềm lực về chính trị, tinh thần, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học và công nghệ, quân sự, an ninh, đối ngoại; xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân.

- Xây dựng lực lượng vũ trang địa phương vững mạnh toàn diện, có sức chiến đấu cao, làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự, an ninh.

- Nắm chắc tình hình, thực hiện các biện pháp ngăn ngừa, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của thế lực thù địch, bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm, tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội; chiến đấu bảo vệ địa phương, tạo thế và lực cho Bộ đội chủ lực hoạt động tác chiến trên địa bàn; sẵn sàng chi viện sức người, sức của cho địa phương khác;

- Xây dựng kế hoạch và chỉ đạo, hướng dẫn cơ quan, đơn vị trên địa bàn; phối hợp các cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương liên quan thực hiện phòng thủ dân sự và các biện pháp về chiến tranh thông tin, chiến tranh không gian mạng;

- Chuẩn bị mọi mặt, thực hiện lệnh, quyết định, biện pháp trong giới nghiêm, thiết quân luật, tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tình trạng chiến tranh, động viên cục bộ, tổng động viên, đáp ứng yêu cầu chiến đấu và phục vụ chiến đấu lâu dài của địa phương; sẵn sàng vũ trang toàn dân bảo vệ Tổ quốc;

- Thực hiện chính sách hậu phương quân đội, chính sách ưu đãi người có công với cách mạng;

- Thực hiện nhiệm vụ khác do cấp có thẩm quyền giao.

Như vậy, căn cứ quan điểm của Đảng và pháp luật của Nhà nước, công tác xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới gồm các nội dung cơ bản như sau:

Một là, xây dựng tiềm lực khu vực phòng thủ. Tiềm lực khu vực phòng thủ được hiểu là toàn bộ các khả năng về nhân lực, vật lực, tinh thần có thể huy động cho khu vực phòng thủ và chi viện, hỗ trợ cho các khu vực phòng thủ khác. Xây dựng tiềm lực khu vực phòng thủ có ý nghĩa quan trọng để có thể ứng phó hiệu quả với các mối đe dọa trong hiện tại và tương lai. Tiềm lực khu vực phòng thủ gồm có các mặt cơ bản là tiềm lực chính trị - tinh thần; tiềm lực kinh tế; tiềm lực văn hóa, xã hội; tiềm lực khoa học và công nghệ; tiềm lực đối ngoại và tiềm lực quân sự, an ninh.

Hai là, xây dựng lực lượng trong khu vực phòng thủ. Lực lượng của khu vực phòng thủ là tổng hợp các lực lượng được tổ chức chặt chẽ dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ huy thống nhất của cấp ủy Đảng, Chính quyền và người chỉ huy quân sự, công an của từng địa phương. Như vậy, xây dựng lực lượng trong khu vực phòng thủ là xây dựng toàn diện cả lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang nhân dân ở địa phương.

Ba là, xây dựng thế trận trong khu vực phòng thủ. Thế trận của khu vực phòng thủ là sự tổ chức, triển khai, bố trí lực lượng, tiềm lực của địa phương trong khu vực phòng thủ theo kế hoạch thống nhất, phù hợp với quyết tâm phòng thủ của địa phương và quân khu để ngăn ngừa, đối phó thắng lợi mọi âm mưu và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, sẵn sàng chuyển trạng thái từ thời bình sang thời chiến nếu có tình huống xảy ra. Bản chất của xây dựng thế trận của khu vực phòng thủ là phân bổ hợp lý mọi nguồn lực của địa phương trong khu vực phòng thủ nhằm tạo thành thế trận liên hoàn vững chắc, bảo vệ địa phương trước sự tấn công của kẻ thù.

Trong những năm qua, nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò chiến lược của khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đã triển khai thực hiện toàn diện các nội dung xây dựng khu vực phòng thủ và đã đạt được nhiều kết quả quan trọng.

Công tác lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, hoạt động khu vực phòng thủ đã được các cấp ủy Đảng, Chính quyền từ Trung ương tới cơ sở coi trọng và có nhiều đổi mới. Nhận thức của cán bộ, đảng viên và toàn dân đối với nhiệm vụ này có sự chuyển biến tích cực. Cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành xây dựng, hoạt động khu vực phòng thủ từng bước được hoàn thiện, vận hành đồng bộ, hiệu quả.

Toàn quân, trước hết là các quân khu, cơ quan quân sự địa phương đã phát huy vai trò nòng cốt, chủ trì phối hợp, tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền địa phương lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức xây dựng khu vực phòng thủ ngày càng đi vào chiều sâu. Tiềm lực, lực lượng, thế trận của các khu vực phòng thủ, đặc biệt là tiềm lực kinh tế, chính trị - tinh thần, “thế trận lòng dân”, thế trận quân sự được củng cố, tăng cường. Chất lượng, trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng vũ trang địa phương được nâng cao. Hoạt động của khu vực phòng thủ các địa phương cơ bản đã đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình xây dựng và tổ chức hoạt động khu vực phòng thủ ở một số nơi vẫn còn bộc lộ một số hạn chế. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, tổ chức thực hiện có lúc, có nơi chưa sâu sát, chưa chặt chẽ. Nội dung, biện pháp xây dựng khu vực phòng thủ của một số địa phương chưa sát với yêu cầu, đặc điểm địa bàn; tổ chức triển khai có mặt còn thiếu linh hoạt. Sự phối hợp giữa các cơ quan, ban, ngành… trong tham mưu, chỉ đạo, tổ chức thực hiện đôi khi chưa thống nhất, đồng bộ. Việc kết hợp phát triển kinh tế với củng cố, tăng cường quốc phòng, an ninh có thời điểm còn chưa được chú trọng. Nguồn lực đầu tư cho xây dựng khu vực phòng thủ của một số địa phương còn thấp. Cơ chế, chính sách động viên quốc phòng có những nội dung còn bất cập, chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn. Công tác xây dựng lực lượng vũ trang ba thứ quân, nhất là lực lượng dự bị động viên, dân quân tự vệ có mặt chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra. Bên cạnh đó, năng lực tham mưu, phối hợp xử lý tình huống về quốc phòng, an ninh của các lực lượng ở một số địa phương cũng còn hạn chế.

Hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta đang đứng trước những thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Tình hình thế giới, khu vực diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố bất trắc, khó lường (tranh chấp chủ quyền lãnh thổ; xung đột sắc tộc, tôn giáo; khủng bố, chạy đua vũ trang...). Các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh chống phá bằng âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, kích động tư tưởng ly khai, bạo loạn, nhằm gây mất ổn định trên từng địa bàn, tạo cớ can thiệp từ bên ngoài. Bên cạnh đó, cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư đã và đang từng bước làm nảy sinh những thách thức mới đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc... Do đó, thời gian tới cần chú trọng thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu sau:

Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, quản lý điều hành của Chính quyền địa phương. Cấp ủy Đảng, Chính quyền địa phương phải xác định xây dựng khu vực phòng thủ là một nhiệm vụ trọng yếu trong hoạt động lãnh đạo, quản lý ở địa phương, từ đó có chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát trong từng giai đoạn cụ thể; chăm lo bồi dưỡng, nâng cao năng lực tham mưu của Đảng ủy quân sự, Đảng ủy công an cấp tỉnh; hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các lực lượng trong xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ.

Thứ hai, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, làm cho các cấp, các ngành và toàn dân nhận thức sâu sắc nhiệm vụ xây dựng khu vực phòng thủ. Nội dung tuyên truyền, giáo dục cần tập trung quán triệt sâu sắc những vấn đề cơ bản về xây dựng, hoạt động của khu vực phòng thủ cho các đối tượng, nhất là cán bộ chủ chốt cấp tỉnh, cấp huyện. Cần tiếp tục đổi mới, nâng cao tính thiết thực, chất lượng, hiệu quả của công tác giáo dục kiến thức quốc phòng và an ninh cho toàn dân, trước hết là cán bộ chủ chốt các cấp và học sinh, sinh viên. Bên cạnh đó cần phải thường xuyên kiện toàn, nâng cao năng lực của Hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh các cấp.

Thứ ba, tập trung xây dựng các tiềm lực, chuẩn bị tốt các mặt để động viên quốc phòng của khu vực phòng thủ. Cần tập trung xây dựng tổ chức Đảng, Chính quyền đoàn kết, thống nhất, có năng lực lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức diều hành xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ; xây dựng các tổ chức, đoàn thể xã hội tại địa phương hoạt động đúng chức năng và hiệu quả. Ngoài ra, cần hết sức chú ý xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất và năng lực; phát huy quyền làm chủ của nhân dân; xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, giải quyết tốt các vấn đề xã hội bức xúc nảy sinh...; đồng thời phải kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế - xã hội với củng cố quốc phòng và an ninh phù hợp với thế trận phòng thủ.

Thứ tư, tăng cường xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh toàn diện, làm nền tảng để xây dựng khu vực phòng thủ. Để thực hiện nội dung này cần tiếp tục kiện toàn, củng cố tổ chức, đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy, sự điều hành của chính quyền, kết hợp hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và xác đoàn thể nhân dân; tăng cường sự chỉ đạo phối hợp hoạt động của dân quân tự vệ và công an nhân dân ở cơ sở góp phần bảo đảm ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội trong thời bình và làm nòng cốt cho thế trận chiến tranh nhân dân khi chiến tranh xảy ra.

Thứ năm, nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng vũ trang địa phương gắn với quá trình hoàn chỉnh thế trận của khu vực phòng thủ. Nâng cao chất lượng của lực lượng vũ trang địa phương cần lấy xây dựng chất lượng chính trị làm cơ sở; không ngừng nâng cao chất lượng công tác tham mưu của cơ quan quân sự, cơ quan công an các cấp; tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với lực lượng dân quân tự vệ và lực lượng dự bị động viên. Ngoài ra, cần tổ chức các cuộc diễn tập khu vực phòng thủ cấp tỉnh, cấp huyện với nội dung thiết thực, hiệu quả; tiếp tục nghiên cứu điều chỉnh lực lượng gắn với bố trí dân cư trên từng địa bàn; từng bước đầu tư xây dựng các công trình phòng thủ trong các căn cứ chiến đấu, căn cứ hậu phương và khu vực phòng thủ then chốt.

Thứ sáu, đẩy mạnh phát triển khoa học và công nghệ gắn với củng cố quốc phòng, an ninh; củng cố phát triển các khu kinh tế - quốc phòng ở các địa bàn trọng điểm, biên giới, hải đảo. Trung ương và các địa phương cần có chính sách thu hút các nhà khoa học, tăng cường đầu tư nghiên cứu khoa học, công nghệ, có phương hướng tiếp thu các thành tựu công nghệ quốc phòng của các nước phát triển, đặc biệt là những thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhằm góp phần nâng cao trình độ công nghệ quốc phòng, an ninh trong nước. Việc xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng phù hợp các chiến lược, đề án về quốc phòng, an ninh cần được tiếp tục điều chỉnh, bổ sung. Bên cạnh đó, phải từng bước hoàn thiện cơ chế, chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp quân đội, công an thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh tại địa phương.

Tóm lại, xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc là một nội dung đặc biệt quan trọng trong Chiến lược bảo vệ Tổ quốc. Đó là sự kế thừa, phát triển của kinh nghiệm truyền thống giữ nước, lý luận về quân sự của các quốc gia trên thế giới phù hợp với tình hình cụ thể của Việt Nam. Đây là một nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân cần nhận thức sâu sắc và nâng cao tinh thần trách nhiệm, đoàn kết tạo ra sức mạnh tổng hợp để bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Phan Văn Giang: Tiếp tục xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố vững chắc trong tình hình mới, Tạp chí điện tử Quốc phòng toàn dân, ngày 7/3/2019, http://tapchiqptd.vn/vi/chuyen-luan-chi-dao/tiep-tuc-xay-dung-khu-vuc-phong-thu-tinh-thanh-pho-vung-chac-trong-tinh-hinh-moi/13372.html

2. Quốc hội: Luật Quốc phòng năm 2018 (Luật số: 22/2018/QH14).

3. Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh: Giáo trình Giáo dục quốc phòng và an ninh (Chương trình Cao cấp Lý luận chính trị, Nxb. Lý luận Chính trị, H.2021.